วันอาทิตย์ที่ 8 ธันวาคม พ.ศ. 2567 เวลา 10.00 น. นายพลากร สุวรรณรัฐ องคมนตรี ประธานอนุกรรมการติดตามและขับเคลื่อนโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริพื้นที่ภาคเหนือ พร้อมคณะอนุกรรมการฯ เดินทางไปติดตามผลการดำเนินงานโครงการบ้านเล็กในป่าใหญ่ในสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ บ้านหนองห้า ตำบลร่มเย็น อำเภอเชียงคำ จังหวัดพะเยา โดยมีนายวัชระ เสือดี ผู้ทรงคุณวุฒิด้านวิศวกรรมชลประทาน (ด้านบำรุงรักษา) นายอุดมศักดิ์ สีธิสาร ผู้อำนวยการโครงการชลประทานพะเยา นางสาวจันทร์จิรา อักษรณรงค์ ผู้อำนวยการส่วนติดตามและประเมินผล กองประสานงานโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ ข้าราชการ เจ้าหน้าที่ และผู้แทนจากหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ร่วมติดตามฯ ในครั้งนี้
โดยเมื่อวันที่ 28 มกราคม พ.ศ. 2545 สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง พร้อมด้วย พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เมื่อครั้งดำรงพระราชอิสริยศเป็นสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช ฯ สยามมงกุฎราชกุมาร เสด็จพระราชดำเนินไปทอดพระเนตรพื้นที่แนวชายแดนประเทศไทย-ประเทศสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว บริเวณดอยยอดห้วยน้ำลาว บ้านเย้าหนองห้า ตำบลร่มเย็น อำเภอเชียงคำ จังหวัดพะเยา ทรงพบว่าพื้นที่ดังกล่าวได้ถูกบุกรุกแผ้วถางป่าเป็นบริเวณกว้าง บางส่วนของพื้นที่มีการปลูกพืชเสพติด รวมทั้งมีปัญหาด้านความมั่นคงตามแนวชายแดน จึงได้มีพระราชดำริให้หน่วยงานที่เกี่ยวข้องประชุมหารือแนวทางแก้ไขปัญหาดังกล่าว ประกอบกับมีราษฎรไทยภูเขาเผ่า ได้เคยถวายฎีการ้องทุกข์ขอพระราชทานความช่วยเหลือเรื่องที่ทำกินเป็นจำนวนมาก จึงทรงมีพระราชดำริที่จะให้ราษฎรเหล่านั้นเข้ามาช่วยฟื้นฟูสภาพป่าบริเวณหนองห้า เพื่ออนุรักษ์แหล่งต้นน้ำลำธาร โดยดำเนินการขอใช้พื้นที่ของกรมป่าไม้ จัดทำเป็น โครงการบ้านเล็กในป่าใหญ่ และมูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพในสมเด็จพระนางเจ้าพระบรมราชินีนาถ ให้การสนับสนุนฝึกอบรมศิลปาชีพ และปลูกฝังความรู้เรื่องการเกษตร การอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ มีวัตถุประสงค์เพื่อรักษาสภาพป่าให้มีความสมบูรณ์คืนสู่ธรรมชาติ ฟื้นฟูป่าต้นน้ำให้มีความอุดมสมบูรณ์ มีความหลากหลายทางชีวภาพ ส่งเสริมให้แก่อาชีพราษฎรอย่างยั่งยืน และพัฒนาเป็นแหล่งเรียนรู้โครงการตามพระราชดำริ
กรมชลประทานในฐานะหน่วยงานร่วม ได้จัดหาแหล่งน้ำสนับสนุนให้กับโครงการดังกล่าว ได้แก่ การก่อสร้างฝายทดน้ำ พร้อมระบบส่งน้ำ จำนวน 4 แห่ง และถังพักน้ำ จำนวน 8 แห่ง ความจุรวม 1,300 ลูกบาศก์เมตร เพื่อเป็นแหล่งน้ำอุปโภคบริโภคของราษฎรบริเวณพื้นที่โครงการได้ตลอดทั้งปี และส่งน้ำช่วยเหลือพื้นที่เพาะปลูกในเขตโครงการได้ 120 ไร่ รวมทั้งสนับสนุนกิจกรรมต่างๆ ของโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ
นอกจากนี้องคมนตรี ยังได้เชิญถุงพระราชทานจากพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และสมเด็จพระนางเจ้า ฯ พระบรมราชินี มอบแก่ราษฎรและผู้ปฏิบัติงานในพื้นที่โครงการฯ จำนวน 87 ถุง พร้อมมอบเสื้อกันหนาวสำหรับเด็ก จำนวน 48 ตัว และได้เข้ารับฟังบรรยายสรุปผลการดำเนินงานของโครงการฯ และเยี่ยมชมผลผลิต ผลิตภัณฑ์ของราษฎรในพื้นที่โครงการฯ
จากนั้นองคมนตรีและคณะ ได้เดินทางต่อไปยัง ฐานปฏิบัติการบ้านผาแดงล่าง กองร้อยตำรวจตระเวนชายแดนที่ 326 ตำบลร่มเย็น อำเภอเชียงคำ จังหวัดพะเยา เพื่อเชิญถุงพระราชทานมอบให้แก่ผู้ปฏิบัติงาน หน่วยความมั่งคง จำนวน 40 ถุง พร้อมกับให้โอวาท เพื่อเป็นขวัญกำลังใจแก่ผู้ปฏิบัติงาน
ต่อมาช่วงบ่าย องคมนตรีและคณะ เดินทางไปยังโครงการสถานีพัฒนาการเกษตรที่สูงในสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ บ้านสันติสุข - บ้านขุนกำลัง ตำบลขุนควน อำเภอปง จังหวัดพะเยา เพื่อติดตามผลการดำเนินงาน พร้อมมอบเสื้อกันหนาวให้เด็กในพื้นที่โครงการฯ จำนวน 273 ตัว และเชิญถุงพระราชทานมอบแก่ราษฎรและผู้ปฏิบัติงานในพื้นที่โครงการจำนวน 194 ถุง ก่อนจะเข้าเยี่ยมชม ผลผลิต ผลิตภัณฑ์ของราษฎรในพื้นที่โครงการฯ และเข้ารับฟังบรรยายสรุปผลการดำเนินงานของโครงการฯ ตามลำดับ
โดยเมื่อวันที่ 29 มกราคม พ.ศ. 2548 สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง มีพระราชดำริให้ตั้งสถานีพัฒนาการเกษตรที่สูง บ้านสันติสุข - บ้านขุนกำลัง ตำบลขุนควน อำเภอปง จังหวัดพะเยา เพื่อฟื้นฟูระบบนิเวศต้นน้ำให้สมบูรณ์ และตั้งธนาคารข้าวให้เหมือนธนาคารการเงิน โดยมีเป้าหมายให้เป็นสถานที่เรียนรู้และรับจ้างเป็นแรงงานของชุมชน ฝึกการเกษตรแผนใหม่ควบคุ่กับการอนุรักษ์ดินและน้ำ เนื่องจากราษฎรขาดทักษะและขาดความรู้ทางด้านการเกษตร อีกทั้งยังส่งเสริมให้ราษฎรมีความเข้าใจว่าป่ามีความสำคัญกับน้ำอย่างมาก
กรมชลประทาน ได้พัฒนาแหล่งน้ำต้นทุนเพื่อสนับสนุนการใช้น้ำให้กับสถานีฯ รวมทั้งราษฎรในหมู่บ้านใกล้เคียง ตั้งแต่ปี 2549 จนถึงปัจจุบัน อาทิ ก่อสร้างฝายทดน้ำ ระบบส่งน้ำ และถังพักน้ำ เป็นต้น รวมทั้งยังร่วมกับเจ้าหน้าที่สถานีฯ และราษฎรในพื้นที่ ซ่อมแซมระบบส่งน้ำให้อยู่ในสภาพสมบูรณ์ และใช้งานได้ตามปกติอีกด้วย