วันพฤหัสบดีที่ 18 เมษายน พ.ศ. 2567 เวลา 10.20 น. สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จพระราชดำเนินไปทอดพระเนตรผลการดำเนินงานโครงการพัฒนาพื้นที่ลุ่มน้ำห้วยบางทรายตอนบนอันเนื่องมาจากพระราชดําริ ตําบลกกตูม อําเภอดงหลวง และตําบลบ้านค้อ อําเภอคําชะอี จังหวัดมุกดาหาร โดยมีนายพลากร สุวรรณรัฐ องคมนตรี นายชูชาติ รักจิตร อธิบดีกรมชลประทาน นายศุภรัชต์ อินทราวุธ รองเลขาธิการ กปร. นายปริญญา คัชมาตย์ ผู้อำนวยการสำนักงานชลประทานที่ 5 นายเศรษฐพงศ์ ภิงคารวัฒน์ รองผู้อำนวยการสำนักงานชลประทานที่ 7 นายสรรัตน์ ปวริญญานนท์ ผู้อำนวยการศูนย์ศึกษาการพัฒนาภูพานอันเนื่องมาจากพระราชดำริ นายองอาจ แสนอุบล ผู้อำนวยการโครงการชลประทานมุกดาหาร นายสุนัย กุณฑลจินดา ผู้อำนวยการส่วนกิจกรรมพิเศษ กองประสานงานโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ นางสาวจันทร์จิรา อักษรณรงค์ ผู้อำนวยการส่วนติดตามและประเมินผล กองประสานงานโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ และคณะเฝ้าทูลละอองพระบาทรับเสด็จ
ในการนี้ นายชูชาติ รักจิตร อธิบดีกรมชลประทาน ได้กราบบังคมทูลรายงานการพัฒนาด้านแหล่งน้ำโครงการพัฒนาพื้นที่ลุ่มน้ำห้วยบางทรายตอนบนอันเนื่องมาจากพระราชดำริ ดังนี้ โครงการพัฒนาพื้นที่ลุ่มน้ำห้วยบางทรายตอนบนอันเนื่องมาจากพระราชดำริ เป็นโครงการที่พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร พระราชทานพระราชดำริ เมื่อวันที่ 26 กรกฎาคม พ.ศ. 2537 ในลักษณะการพัฒนาพื้นที่แบบเบ็ดเสร็จ โดยให้หน่วยราชการที่เกี่ยวข้องดำเนินการร่วมกัน ในการเร่งรัดจัดหาแหล่งน้ำสำหรับการอุปโภคบริโภค และการเกษตร ตลอดจนการพัฒนาอาชีพ ศิลปาชีพ และการพัฒนาฟื้นฟูสภาพป่าต้นน้ำ ปัจจุบันกรมชลประทานได้ดำเนินการก่อสร้างอ่างเก็บน้ำในพื้นที่ตำบลกกตูม อำเภอดงหลวง จังหวัดมุกดาหาร จำนวน 7 แห่ง ความจุรวม 26.9 ล้านลูกบาศก์เมตร สามารถส่งน้ำให้แก่พื้นที่ชลประทานของพื้นที่ลุ่มน้ำห้วยบางทรายตอนบนรวม 9,405 ไร่ สำหรับการบริหารจัดการน้ำอุโมงค์ผันน้ำลำพะยังภูมิพัฒน์ เป็นการผันน้ำจากอ่างเก็บน้ำห้วยไผ่ ที่มีความจุ 12.8 ล้านลูกบาศก์เมตร โดยอ่างเก็บน้ำดังกล่าวเป็นอ่างเก็บน้ำ 1 ใน 7 แห่ง ในพื้นที่ตำบลกกตูม อำเภอดงหลวง จังหวัดมุกดาหาร และมีปริมาณน้ำเก็บกักเป็นจำนวนมาก นอกจากจะสามารถส่งน้ำให้แก่พื้นที่ชลประทานจำนวน 1,600 ไร่ แล้ว ซึ่งเพียงพอต่อความต้องการการใช้ในพื้นที่ ยังสามารถผันน้ำส่วนเกินผ่านอุโมงค์ผันน้ำลำพะยังภูมิพัฒน์ สู่พื้นที่การเกษตรลุ่มน้ำลำพะยังตอนบน ตำบลคุ้มเก่า อำเภอเขาวง จังหวัดกาฬสินธุ์ ได้อีก 12,000 ไร่ ทั้งนี้ ศูนย์ประสานงานโครงการพัฒนาพื้นที่ลุ่มน้ำห้วยบางทรายตอนบนอันเนื่องมาจากพระราชดำริ ใช้น้ำจากอ่างเก็บน้ำห้วยชะนาด ความจุ 160,000 ลูกบาศก์เมตร โดยการสูบน้ำ แต่เนื่องจากระบบสูบน้ำเดิมมีขนาดเล็ก จึงทำให้น้ำใช้การในพื้นที่ศูนย์ฯ ไม่เพียงพอ กรมชลประทานจะดำเนินเพิ่มศักยภาพการส่งน้ำ โดยการก่อสร้างสถานีสูบน้ำพลังงานแสงอาทิตย์ พร้อมระบบท่อส่งน้ำความยาว 1,500 เมตร และก่อสร้างถังพักน้ำจำนวน 2 แห่ง เมื่อดำเนินการแล้วเสร็จจะทำให้ศูนย์ประสานงานโครงการพัฒนาพื้นที่ลุ่มน้ำห้วยบางทรายตอนบนอันเนื่องมาจากพระราชดำริ มีน้ำใช้ในการดำเนินกิจกรรมต่าง ๆ เพียงพอตลอดทั้งปี
จากนั้น นายสรรัตน์ ปวริญญานนท์ ผู้อำนวยการศูนย์ศึกษาการพัฒนาภูพานอันเนื่องมาจากพระราชดำริ ได้กราบบังคมทูลรายงานการดำเนินงานด้านขยายผลศูนย์ศึกษาการพัฒนาภูพานอันเนื่องมาจากพระราชดำริ โดยศูนย์ศึกษาการพัฒนาภูพานอันเนื่องมาจากพระราชดำริ ได้ดำเนินการฝึกอบรมและส่งเสริมองค์ความรู้ให้กับเกษตรกรผู้เข้าร่วมโครงการรวมถึงสนับสนุนปัจจัยการผลิต ได้แก่ พันธุ์พืช พันธุ์ผัก และพันธุ์สัตว์ รวมทั้งจัดทำเวทีแลกเปลี่ยนเรียนรู้ เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพด้านการเกษตรให้กับเกษตรกรต้นแบบ โดยให้ความรู้และสนับสนุนเกษตรกร พร้อมพัฒนาบทบาทการใช้ทรัพยากรที่มีอยู่ให้เกิดประโยชน์อย่างยั่งยืน สำหรับเป้าหมายนั้น จะเป็นเกษตรในหมู่บ้านโดยรอบพื้นที่โครงการศูนย์ประสานงานพื้นที่ลุ่มน้ำห้วยบางทรายตอนบนอันเนื่องมาจากพระราชดำริ ได้แก่ หมู่บ้านในเขตอำเภอดงหลวง และอำเภอคำชะอี จังหวัดมุกดาหาร ปัจจุบัน ดำเนินการขยายผลไปแล้วจำนวน 3 โครงการ เกษตรกรผู้เข้าร่วมโครงการจำนวน 318 ราย เกษตรกรตัวอย่างจำนวน 11 ราย พร้อมสนับสนุนปัจจัยการผลิตให้แก่ศูนย์การเรียนรู้ตำรวจตระเวนชายแดนใต้ร่มพระบารมี จังหวัดมุกดาหาร อีกด้วย
ต่อมา สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จพระราชดำเนินไปทอดพระเนตรโครงการจัดทำแปลงสาธิตเกษตรแบบประณีตระดับครัวเรือนในพื้นที่ขนาดเล็ก โดยศูนย์ศึกษาการพัฒนาภูพานอันเนื่องมาจากพระราชดำริ ได้จัดทำแปลงสาธิตในพื้นที่ศูนย์ประสานงานโครงการพัฒนาพื้นที่ลุ่มน้ำห้วยบางทรายตอนบนอันเนื่องมาจากพระราชดำริ จำนวน 1 ไร่ เพื่อเป็นแปลงต้นแบบให้แก่เกษตร และแหล่งเรียนรู้สำหรับนักเรียน ผู้สนใจทั่วไป ซึ่งในแปลงสาธิตประกอบด้วยการเลี้ยงสัตว์ปีกในสวนผลไม้ พืชผักสวนครัว ผักยกแคร่ แปลงพืชไร่ โรงเพาะเห็ด การเลี้ยงไส้เดือน การทำปุ๋ยหมักสูตรพระราชทาน การเลี้ยงสุกรภูพาน การกบ การเลี้ยงปลาดุก เป็นต้น